KUTUNZA MAZINGIRA NI KUTUNZA UBINADAMU

 

KUVUNJWA KWA BUNGE NA MAANA YAKE KIKATIBA, PAMOJA NA TATHMINI YA MATARAJIO YA WANANCHI

1. MAANA YA KUVUNJWA KWA BUNGE KIKATIBA

Kwa mujibu wa Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ya mwaka 1977, kuvunjwa kwa Bunge ni hatua ya kikatiba inayotokea mwishoni mwa kipindi cha miaka mitano cha utawala wa Bunge. Kifungu cha 90(1) cha Katiba kinampa Rais mamlaka ya kulivunja Bunge pale inapokaribia uchaguzi mkuu.

Kuvunjwa kwa Bunge humaanisha yafuatayo:

• Wabunge wote wanapoteza rasmi mamlaka yao ya kikatiba.

• Sheria mpya haziwezi kupitishwa tena hadi Bunge jipya litakapoundwa baada ya uchaguzi.

• Serikali (yaani Baraza la Mawaziri) linaendelea na kazi kama "Serikali ya Mpito" hadi uchaguzi ukamilike na serikali mpya ianze kazi.

• Tume ya Taifa ya Uchaguzi huendelea na maandalizi ya uchaguzi mkuu ili wananchi wachague wabunge wapya, madiwani, na Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.

  
  
  

2. TATHMINI YA MATARAJIO YA WANANCHI KWA BUNGE LINALOMALIZA MUDA WAKE

Wananchi huwa na matarajio makubwa kutoka kwa Bunge lao, na hivyo, tathmini ya utendaji wa Bunge kabla ya kuvunjwa ni jambo muhimu kwa jamii kuelewa mafanikio na changamoto zilizokuwepo. Tathmini hii hujikita kwenye maeneo yafuatayo:

a) Uwajibikaji wa Wabunge kwa Wananchi

• Wananchi wengi hutathmini kama wabunge wao walifanya kazi ya kuwasilisha kero, hoja na masuala ya maendeleo ya majimbo yao bungeni.

• Kuna matarajio ya wabunge kuwa karibu na wananchi, kuhudhuria mikutano ya hadhara na kuhamasisha ushiriki wa wananchi katika shughuli za maendeleo.

b) Upitishaji wa Sheria na Kusimamia Serikali

• Bunge linatarajiwa kupitisha sheria zinazolinda haki za wananchi, kukuza uchumi na kuhakikisha uwazi katika matumizi ya fedha za umma.

• Wananchi pia walitarajia Bunge lifanye kazi yake ya kuisimamia Serikali ipasavyo, hasa kwenye masuala ya rushwa, ubadhirifu na utekelezaji wa bajeti.

c) Umakini Katika Kujadili Masuala ya Kitaifa

• Matumaini yalikuwepo kuwa Bunge lingekuwa jukwaa la sauti za Watanzania, likijadili masuala ya elimu, afya, mazingira, ajira za vijana, bei za mazao na huduma za jamii kwa umakini na weledi.

d) Uwajibikaji wa Wabunge Binafsi

• Baadhi ya wananchi walikuwa na matarajio makubwa kwa wabunge wao binafsi kujenga shule, vituo vya afya, kuchochea ajira na miradi ya maendeleo – hata kama kikatiba hiyo si kazi ya moja kwa moja ya Mbunge.

  
  
  

3USHAURI KWA JAMII: KUJIANDAA KIKAMILIFU NA KUJIFUNZA KUTOKA BUNGE LILILOPITA

Kuvunjwa kwa Bunge ni fursa kwa jamii kutafakari:

• Je, wawakilishi waliowachagua walitimiza ahadi?

• Je, walikuwa karibu nao, waliwasikiliza, na kushughulikia changamoto zao?

• Je, waliwasilisha hoja za msingi na kushiriki kikamilifu katika vikao vya Bunge?

Huu ni wakati wa kuelimika na kufanya uamuzi makini katika uchaguzi ujao. Wananchi wanapaswa ku:

• Kujitokeza kwa wingi katika mchakato wa kuchagua viongozi wenye maadili, dhamira ya kweli, na uwezo wa kuleta maendeleo.

• Kujadili katika jamii juu ya aina ya viongozi wanaotakiwa – wale wanaotumikia watu badala ya kujitumikia.

• Kudai uwajibikaji kwa wawakilishi watakaochaguliwa kupitia mikutano ya hadhara, midahalo, na vyombo vya habari.

  
  
  

Kuvunjwa kwa Bunge si mwisho wa safari ya kisiasa bali ni mwanzo wa mchakato wa upyaishaji wa uongozi wa kidemokrasia. Ni wakati wa kutafakari, kufanya tathmini na kujiandaa kuchagua viongozi wanaoendana na matarajio ya wananchi. Jamii inapaswa kupewa elimu endelevu ili kuimarisha ushiriki wao kwenye uchaguzi na kuhakikisha Tanzania inaendelea kusonga mbele kidemokrasia, kiuchumi na kijamii.

MATIBABU KWA WAATHIRIKA WA MADAWA YA KULEVYA NI YAPI...?

 

 JE, MSUKUMO WA VIJANA KATIKA MAANDAMANO YA GEN Z JUNI 2024 UMELETA MABADILIKO GANI KENYA? – TATHMINI YA KINA KWA MUJIBU WA MUSTAKABALI WA MAENDELEO NA AMANI YA UKANDA

Maandamano ya Gen Z ya Juni 2024 nchini Kenya yameacha alama isiyofutika si tu katika historia ya taifa hilo, bali pia katika mjadala mpana kuhusu mustakabali wa utawala bora, usawa wa kijamii, ushiriki wa vijana katika siasa, na nafasi ya haki za kibinadamu katika Afrika Mashariki. Ingawa maandamano haya yalikuwa na athari za papo kwa papo kama vile vifo, majeraha na mtafaruku wa kiusalama, athari za muda mrefu zinaendelea kuumbika kwa namna ya kipekee. Kwa kuzingatia maendeleo, amani na ushirikishwaji wa wananchi – hasa vijana – maandamano haya yameleta mabadiliko makubwa katika nyanja mbalimbali:

1. Kujitokeza kwa Falsafa Mpya ya Uongozi na Uwajibikaji

Msukumo wa vijana waliotoka mitaani hadi mitandaoni uliwalazimu viongozi kufikiria upya kuhusu dhana ya uongozi. Rais William Ruto alilazimika kuvunja baraza lake la mawaziri na kuunda serikali jumuishi (Broad-Based Cabinet) iliyoonyesha mwelekeo wa kuunganisha pande tofauti za kisiasa. Hii ni ishara ya mabadiliko ya utawala kutoka siasa za ushindani mkali hadi ushirikiano, ingawa wachambuzi wanahoji nia halisi ya mabadiliko hayo.

2. Kujenga Msingi wa Ushiriki wa Vijana katika Maamuzi ya Taifa

Kwa mara ya kwanza, vijana wa kizazi cha kidijitali (Gen Z) walionyesha nguvu yao ya kuamua mwelekeo wa taifa bila kuwa chini ya miavuli ya vyama au viongozi wa jadi. Kupitia mitandao ya kijamii, walijenga vuguvugu la kupinga sera za kifedha na kupandisha kodi. Hii imefungua fursa mpya ya kuunganisha harakati za kijamii katika ukanda mzima wa Afrika Mashariki, ambako vijana ni zaidi ya asilimia 60 ya idadi ya watu.

3. Kudhoofika kwa Nafasi ya Polisi Kama Chombo cha Kutosheleza Usalama kwa Usawa

Tukio la Juni 25, ambapo vijana waliingia katika majengo ya Bunge, lilifichua ukosefu wa mafunzo ya udhibiti wa maandamano kwa polisi. Tukio hili na mengine yaliyoambatana nalo, yameibua mjadala kuhusu uhuru wa polisi, matumizi ya nguvu kupita kiasi, na ukosefu wa uwajibikaji wa vyombo vya dola – suala linaloathiri pia nchi nyingi za ukanda huu. Mashirika ya kiraia na wachunguzi wa haki za binadamu wamesukuma ajenda ya mageuzi ya kisera kuhusu usalama wa raia.

4. Athari za Kiuchumi: Kupanuka kwa Mgogoro wa Mapato ya Serikali na Uwekezaji

Maandamano hayo na kusambaratika kwa Mswada wa Fedha wa 2024 yamesababisha mapato ya serikali ya Kenya kushuka vibaya – hadi kufikia bilioni 253 badala ya trilioni 2.2 zilizotarajiwa. Matokeo yake, IMF ilisitisha mpango wa mkopo wa dola bilioni 3.6. Hali hii imeathiri ustawi wa uchumi wa Kenya, na ni onyo kwa nchi nyingine kuhusu gharama ya kisiasa ya kushindwa kuwashirikisha wananchi katika maamuzi muhimu ya kifedha.

5. Kudorora kwa Imani kwa Viongozi – Lakini Kuimarika kwa Ari ya Uraia

Vijana waliouawa, waliopotea au kuumizwa waligeuka kuwa alama za ukumbusho wa gharama ya kudai haki. Hisia hizi zimeongeza mwamko wa kiraia na kuibua mjadala wa kina kuhusu nafasi ya wananchi katika kuhakikisha haki, usawa na uwajibikaji wa viongozi. Ingawa bado kuna malalamiko kuhusu hali ya maisha, ukosefu wa ajira, na urasimu, ari ya mabadiliko imepandikizwa na inaendelea kuota mizizi – huku vuguvugu la Gen Z likiwa mfano wa uanaharakati wa kisasa wa kijamii.

6. Sauti Mpya za Kizazi Zinajenga Msingi wa Demokrasia Shirikishi

Kupitia watu kama Wanjiru Wanjira, Jim India, Bevalyne Kwamboka, na wengine, vijana wameweza kushinikiza mabadiliko ya sera na mtazamo wa kitaifa. Ingawa serikali bado inajikokota kuafikia matakwa yao, wameonyesha kuwa siasa haiwezi tena kuwa mjadala wa wazee peke yao. Matumizi ya mitandao, katuni za kisiasa, na vuguvugu la kupinga ufisadi na maisha ya anasa kwa viongozi yameimarika mno.

7. Athari kwa Ukanda – Tanzania, Uganda na Nchi Jirani

Kenya ni nchi yenye ushawishi mkubwa Afrika Mashariki, na maandamano haya yamewatia moyo vijana wa mataifa jirani kuhoji mamlaka, kupinga ukandamizaji, na kudai ushirikishwaji katika siasa na uchumi. Viongozi wa mataifa ya ukanda huu sasa wanahitajika kusikiliza vilio vya vijana, kutekeleza sera zenye usawa wa kijamii, na kutoa nafasi halisi kwa ajira, usawa na haki za binadamu.

Athari kwa Uchumi:
Kuendelea kwa vurugu, maandamano na kuingizwa kwa magenge ya uhalifu nchini Kenya kwa jina la Gen Z kumetikisa ustawi wa uchumi wa nchi. Biashara zimefungwa, wawekezaji wameingiwa na hofu, ukusanyaji wa mapato umedorora, na gharama ya maisha imezidi kupanda. Utalii na sekta ya huduma pia zimeathiriwa vibaya, huku miradi mingi ya maendeleo ikikwama. Kenya ikiwa kitovu cha biashara ukanda huu, mtetemo wake huathiri pia mataifa jirani kama Tanzania, Uganda, Rwanda na Sudan Kusini.

Nini Vijana wa Afrika Mashariki Wafanye:

1. Kulinda Amani na Kutenga Uhalifu:

   • Vijana watofautishe harakati halali za kidemokrasia na vitendo vya kihuni. Amani ni msingi wa maendeleo; vurugu huchelewesha ndoto za vizazi vyote.

2. Kujenga Majukwaa ya Maendeleo:

   • Wawe mstari wa mbele katika teknolojia, biashara ndogo ndogo, kilimo cha kisasa na ubunifu. Kujitegemea kiuchumi huondoa chuki na hasira zisizo na tija.

3. Kujihusisha Kisheria katika Mabadiliko:

   • Washiriki katika midahalo, kuandaa mapendekezo ya sera, na kutumia mitandao kwa njia ya maadili – si propaganda au matusi.

4. Kushiriki Katika Uongozi:

   • Waingie kwenye siasa zenye maadili, waombe nafasi za uongozi, na kuwa mabalozi wa amani katika jamii zao.

5. Kujenga Umoja wa Kikanda:

   • Wawe vinara wa mshikamano wa kikanda, wakikataa uchochezi wa kikabila, kidini au kisiasa unaoleta migawanyiko.

     

Vijana wa Afrika Mashariki wanao wajibu wa kuwa daraja la matumaini. Badala ya kuangamiza kwa hasira, waamue kuunda upya jamii zenye haki, usawa, fursa na amani kwa vizazi vya sasa na vijavyo. Ujenzi wa taifa hauhitaji vurugu – bali hekima, ujasiri na mshikamano.